Altı Şapka Düşünme Tekniği

Bugün düşünce süresini kısaltan, yaratıcı fikirlerin oluşumu için alt yapı hazırlayan ve tartışmanın ötesine geçmenizi sağlayan paralel düşünme tekniğinden, Altı Şapka Düşünme Tekniği konusundan bahsedeceğim.

Her bir şapka farklı bir renk ve rol ile ilişkilidir. Bütün şapkalar sırayla ve aynı anda değiştirilir.

Mavi şapka, düşünme sürecinin yönetilmesi ve düzenlenmesi ile ilgilidir. Toplantının başında moderatör mavi şapkasını takar ve toplantı ile ilgili amaçları bildirir. Kapanışta da toplantı sürecinde hangi sonuçların alındığını anlatır. Diyelim ki bir otomotiv firmasında çalışıyorsunuz ve toplantıya girdiniz. Moderatör mavi şapkayı taktığını söyler ve şöyle der: “Bugün Türkiye pazarına girecek araçlarımızla ilgili alternatif fikirlere ihtiyacımız var.” yada “Yılın ikinci çeyreğinde küçük segmentteki araçların satışını arttırmak için yeni fikirler üretmemiz gerekiyor.” der ve toplantı başlar.

Moderatör beyaz şapkanın takılmasını söylediğinde bu tarafsızlık demektir. Beyaz şapka, objektif olgular ve rakamlarla ilgilidir. Moderatör mesela “Bu konuyla ilgili beyaz şapka fikirlerinize ihtiyacım var.” der. Herkes beyaz şapkasını takar. Herkes ellerindeki objektif olguları ve istatistikleri söylemeye başlar. Yani beyaz şapka elimizde olanları ortaya çıkarır.

Yeni fikirlerin oluşturulmasına ihtiyaç varsa o zaman moderatör yeşil şapkanın takılmasını söyler ve fikir oluşumu için gerekli olan ortam hazırlanır. Moderatör: “Şimdi yeşil şapkalarınızı takın, bu konuyla ilgili güzel fikirlerinizi bekliyorum.” der. Yaratıcılık sürecinin en önemli bölümü insanların fikirlerini yargılamadan dinlemektir. Yargılamak eksik bulmak ile ilgidir ve yaratıcılığın tam tersidir. Yargıyı en sona saklayarak elinizdeki alternatifleri biriktirebilir ve en son hangisinin işe yarar ya da yaramaz olduğuna karar verebilirsiniz. Yeşil doğanın rengidir. Yeşil şapka yeni fikirlerin çıkması ve filizlenmesi için gerekli atmosferi hazırlar.

Herhangi bir tartışmada duygular yoğunlaştıkça yargıyı etkilemeye başlar. Sinir ve haklı olma isteği, karşı tarafın fikirlerini dinlememizi engeller. İnsanların fikirlerle ilgili duygularını ifade etmek için kırmızı şapkayı kullanırız. Mesela “Ruhi Bey’in söyledikleri ile ilgili şüphelerim var.” yada “Ayşe Hanım’ın önerdiği çözümler iyi hissettiriyor.” Kırmızı şapkada duyguları ifade ederken onların sebebini açıklamanıza gerek yok. Bunlar birer gerçek olarak dikkate alınmayabilir ama başarılı insanların önsezilere değer verdiği de bilinen bir gerçek.

“Bu modelin çok satacağına inanıyorum. Çünkü aileler için işlevsel ve uygun fiyatlı.” veya “Üçüncü çeyrekte arabaların satışının artacağını düşünüyorum. Çünkü ilk senesinde de böyle oldu.” gibi cümleler sarı şapkanın iyimser enerjisini yansıtır. İyimserlik, hayallerimizi ifade etmemizi sağlar.

Bir yandan fikirlerin yere basmasını ve gerçeğe uyarlanmasını isteriz. Siyah şapka, gerçekçilik ve eleştiri ile ilgilidir. Şu ana kadar oluşturduğumuz tüm fikirleri sağlam bir zemine oturtmamıza ve gerçeğe uyarlamamıza yardımcı olur. “Bu reklamla ilgili iki tane sorun görüyorum.” bir siyah şapka cümlesidir.

Bütün şapkaların kullanımı bittiğinde tekrar mavi şapkaya dönülür. Moderatör sürecin sonunda ortaya çıkarılanları maddeler halinde anlatır.

Altı şapka, farklı rollerle ilgili bir bilgi yönetim sistemidir. Tiyatrodaki roller gibi insanlar farklı rollere geçtikçe fikirlerini daha rahat ifade ederler. Ortalama 15 dakika şapkaların hepsini kullanabilirsiniz. Yeterli verim ve sonuç alınmadıysa şapkaları tekrar döndürebilirsiniz.

Yalnız başınıza bir fikir düşünürken veya yeni alternatifler üzerinde çalışırken de altı şapkadan faydalanabilirsiniz.

Altı Şapka Düşünme Tekniği başlığı altındaki yazımızın sonuna geldik. Bir sonraki yazıya kadar esenle kalın.